طراحی سامانه‌های مدیریت دود

دود به عنوان عامل اصلی بروز تلفات در حوادث حریق ساختمان‌ها شناخته می‌شود. کنترل دود در فضاهای بزرگ و حجیم نسبت به سایر سامانه‌های کنترل دود از پیشینه طولانی‌تری برخوردار است و تاریخچه تحقیقات در این زمینه به حریق سال 1881 در رینگ تئاتر شهر وین که به فوت 449 نفر انجامید، باز می‌گردد.
به طور کلی سامانه‌های کنترل دود از دو رویکرد محدود‌سازی دود (Smoke Containment) و مدیریت دود (Smoke Management) استفاده می‌کنند. از رویکرد مدیریت دود در طراحی سامانه‌های کنترل دود در فضاهای بزرگ مانند آتریوم‌ها استفاده می‌شود.
نگرش‌های مختلفی برای طراحی سامانه کنترل دود در فضاهای بزرگ وجود دارد. منظور از فضای بزرگ و حجیم، فضایی است که حداقل در دو طبقه از ساختمان امتداد پیدا می‌کند؛ مانند آتریوم‌ها، سالن‌های ورزشی، آشیانه‌های هواپیما، تالارهای تئاتر و غیره. در طراحی این سامانه‌ها معمولاً یکی از روش‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تجمع طبیعی دود در آتریوم
تخلیه مکانیکی و پایای دود
تخلیه مکانیکی و ناپایای دود
تخلیه طبیعی و پایای دود
تخلیه طبیعی و ناپایای دود

در این رویکرد سامانه کنترل دود به نحوی طراحی می‌شود که امکان قرارگرفتن افراد در معرض دود را حذف نماید.

در صورت وقوع حریق در یک آتریوم مجتمع تجاری یا یک تالار تئاتر چند طبقه فرآیند تخلیه نفرات زمان‌بر و طولانی است و در این شرایط باید از برخورد دود با افراد جلوگیری نمود. دود ناشی از حریق به واسطه نیروی شناوری به سمت بالا حرکت کرده و در زیر سقف تجمع پیدا می‌کند. با گذر زمان، لایه دود ضخیم‌تر شده و پایین می‌آید. وظیفه سامانه مدیریت دود در این فضا، تخلیه دود با دبی مورد نیاز به منظور جلوگیری از پایین آمدن لایه دود و تماس آن با متصرفین و ساکنین است.

در طراحی سامانه مدیریت دود آتریوم باید سناریوهای طراحی مختلفی را در نظر گرفت. سناریو طراحی سامانه مدیریت دود علاوه بر موقعیت حریق و نرخ حرارت آزادشده، باید شامل بسیاری شرایط و مشخصات دیگر مانند مواد سوختنی، شرایط آب و هوایی، مشخصات سامانه تهویه مطبوع و باز و بسته‌بودن درب‌های مختلف نیز باشد. به منظور ایجاد سطحی از اطمینان نسبت به عملکرد مناسب سامانه کنترل دود، باید در تحلیل‌ها و طراحی سامانه کنترل دود، سناریوهای طراحی مختلفی را گنجاند.